Γερμανία δεσμώτις

Tου Νικου Κωνστανταρα
Πριν από λίγες εβδομάδες ήταν έντονος ο φόβος ότι η καλή σχέση της Ελλάδας με τη Γερμανία θα έπεφτε θύμα της ελληνικής οικονομικής κρίσης, λόγω των ακραίων αντιδράσεων Γερμανών πολιτών και μέσων ενημέρωσης, εναντίον της ιδέας ότι η χώρα τους θα μπορούσε να συνεισφέρει στη στήριξη της Ελλάδας. Οσο σέρνεται η κρίση όμως, και κανείς δεν γνωρίζει πώς και πότε οι Ευρωπαίοι εταίροι θα εκφράσουν με έργα τη στήριξή τους προς την Ελλάδα, αρχίζει να διαφαίνεται ένας πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη από αυτόν της ελληνικής υπερχρέωσης: η Γερμανία φαίνεται να έχει βραχυκυκλώσει, να μη γνωρίζει πώς να χειριστεί τον ρόλο της ως ηγέτιδας δύναμης της Ευρώπης. Η ελληνική κρίση -η οποία, επαναλαμβάνουμε, βαρύνει εξ ολοκλήρου τους Ελληνες- λειτούργησε ως πρόκληση, θέτοντας ένα δύσκολο θέμα για την Ενωση, αλλά και ως προβολέας που αναδεικνύει τις ρωγμές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Πολύ γρήγορα έγινε εμφανές ότι το οικοδόμημα της οικονομικής και πολιτικής ένωσης δεν είχε μόνο ρωγμές - τα ίδια τα θεμέλιά του ήταν σαθρά. Δεν ευθυνόταν μόνο το οφθαλμοφανές -ότι η οικονομική ένωση είχε προηγηθεί της πολιτικής- αλλά και το ακόμη πιο βασικό πρόβλημα: ούτε οι δομές της οικονομικής συνεργασίας ούτε οι μηχανισμοί επίλυσης κρίσεων είχαν καθοριστεί. Ηρθε, λοιπόν, η Ελλάδα ως μικρός Εγκέλαδος και συντάραξε το παλάτι του ευρώ, αποδεικνύοντας ότι είχε χτιστεί πάνω σε καλές προθέσεις και προσδοκίες, χωρίς καμία πρόβλεψη για τις θύελλες της πραγματικότητας. Οι προβλέψεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ βασίζονταν μονάχα στις κυρώσεις εναντίον κρατών-μελών της Ευρωζώνης που θα παρέβαιναν τους κανόνες της νομισματικής ένωσης - αλλά δεν πρότειναν τίποτε για την επίλυση τέτοιας κρίσης, η οποία απαιτεί αλληλεγγύη ανάμεσα στα κράτη-μέλη και εμπνευσμένους χειρισμούς από τη συλλογική ηγεσία της Ενωσης και των οργάνων της.
Το αποτέλεσμα έως τώρα είναι το χειρότερο δυνατό: η «διπλωματική ασάφεια» που επέλεξαν τα όργανα και οι ηγέτες διαφόρων χωρών, κυρίως της Γερμανίας, είχε ως αποτέλεσμα να πιστεύουν οι αγορές ότι οι εταίροι δεν θα άφηναν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, αλλά την ίδια ώρα δεν υπήρχε συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα έμεινε εκτεθειμένη στις αγορές, με το κόστος του χρέους της να εξαρτάται από τις τελευταίες δηλώσεις Ελλήνων και Ευρωπαίων αξιωματούχων και τις ερμηνείες που τους δίνουν οι αγορές. Ετσι διατηρούνται τόσο ψηλά τα επιτόκια για τα ελληνικά ομόλογα: όλοι γνωρίζουν ότι η Ελλάδα είναι αναγκασμένη να δανειστεί και ότι στο τέλος θα αποπληρώσει τους δανειστές της, οπότε οι επενδυτές μπορούν να απαιτούν υψηλό επιτόκιο για ένα ρίσκο που ουσιαστικά δεν παίρνουν.
Αυτή είναι η τραγωδία της σημερινής κατάστασης και το έγκλημα που βαρύνει όσους συνεισφέρουν σε αυτήν την ασάφεια: τους Ελληνες που θέλουν χρήματα από τους εταίρους αλλά δεν τολμούν να το ομολογήσουν· τους εταίρους που το γνωρίζουν αλλά περιμένουν η Ελλάδα να τους απλώσει το χέρι.
Πέρα από το πρόβλημα της Ελλάδας, όμως, αναδεικνύεται το πρόβλημα της Γερμανίας. Η χώρα με την ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης, φοβούμενη μήπως η παγκόσμια κρίση την καταστήσει στόχο του κάθε επαίτη, πρόλαβε να αλλάξει το Σύνταγμά της ώστε να μην της επιτρέπεται να βοηθήσει καμιά άλλη χώρα. Αυτό, σε συνδυασμό με τη συνεχή πίεση για σκληρά δημοσιονομικά μέτρα (όχι μόνο στην Ελλάδα, όπου πράγματι απαιτούνται ριζικές μεταρρυθμίσεις), έχει φοβίσει άλλα μέλη της Ε. Ε. ότι η Γερμανία κοιτάζει μόνο το δικό της συμφέρον, αγνοώντας τον κίνδυνο μιας παρατεταμένης ύφεσης σε άλλα μέλη της Ευρωζώνης. Εως και η Γαλλία εξέφρασε αγανάκτηση με τη γερμανική τακτική, σημειώνοντας πως η γερμανική οικονομία κερδίζει σε βάρος των εταίρων της.
Είναι κατανοητό ότι η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ και οι συνεταίροι της στον κυβερνητικό συνασπισμό έχουν να αντιμετωπίσουν και το συνταγματικό κώλυμα και τη λαϊκή δυσαρέσκεια σε οποιαδήποτε προσπάθεια διάσωσης άλλης χώρας. Αυτό, όμως, δεν δικαιολογεί το γεγονός ότι η Γερμανία ταλαντεύτηκε αμήχανα ανάμεσα στην αναζήτηση ευρωπαϊκής λύσης και στην παρέμβαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ότι απαίτησε μέτρα από την Ελλάδα χωρίς να ανταποκρίνεται στην έκκληση για βοήθεια. Εν ολίγοις, δέσμια των δικών της φόβων και συμφερόντων, έκανε ό, τι μπορούσε για να απεμπολήσει τον ρόλο της ως χώρας-ηγέτη της Ευρώπης. Οσο ανάγκη έχει η Ελλάδα τις μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και τη δημόσια διοίκηση της, άλλο τόσο η Γερμανία οφείλει να αναλάβει τις πολιτικές της ευθύνες στην Ευρώπη.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ