Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Γ. ΜΙΓΚΙΡΟΣ ΣΤΗΝ «Ε» ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΤΟΛΙΣΘΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΤΕΜΠΗ

Μελετήσαμε τη φύση όχι όμως και το «ανθρώπινο χέρι»!

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Κυριακή, 24 Ιανουαρίου 2010

«Με βάση την εμπειρία μου και την ελληνική πραγματικότητα, εκτιμώ ότι, για να ολοκληρωθούν όλα τα προβλεπόμενα έργα ασφαλούς κυκλοφορίας των Τεμπών απαιτείται πολύ περισσότερος χρόνος των 4 μηνών» δηλώνει ο Καθηγητής Γεωλογίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιώργιος Μιγκίρος την επομένη της ανακοίνωσης της εταιρίας για την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης αύριο και με χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης τους 4 μήνες. Με συνέντευξή του στην «Ε» ο καθηγητής Γεωλογίας, που επισκέφθηκε τα Τέμπη με την ομάδα συναδέλφων του επιχειρεί να φωτίσει βασικές πτυχές του φαινομένου, που είχε ως αποτέλεσμα τη φονική κατολίσθηση του Δεκέμβρη επισημαίνοντας ιδιαίτερα, με αφορμή τις συζητήσεις για τη συμβολή των εκρήξεων, ότι ενώ το φυσικό περιβάλλον έχει ικανοποιητικά μελετηθεί, οι ανθρώπινες δραστηριότητες ουδέποτε μελετήθηκαν ή αποτιμήθηκαν στη διάσταση της συμμετοχής τους στον κίνδυνο με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει το σύνολο των δραστηριοτήτων, αλλά και κάθε μια δραστηριότητα χωριστά, στα πρανή του δρόμου. Με την ευθύτητα που τον χαρακτηρίζει θεωρεί ανεπαρκή την εξήγηση «για όλα φταίει ο Θεός» αλλά και επικίνδυνη την υποβάθμιση ή την απενοχοποίηση καταστάσεων και τονίζει την ανάγκη των εκτεταμένων παρεμβάσεων, που έχουν ήδη προταθεί από το 2003, ώστε να αναβαθμιστεί ο δρόμος κάτω από τις σημερινές απαιτήσεις. Σε άλλα σημεία της συνέντευξης ο κ. Μιγκίρος αναφέρεται στους υφιστάμενους κινδύνους στις εναλλακτικές διαδρομές και θέτει θέμα υποχρεωτικής συμμετοχής και Ελλήνων επιστημόνων στο έργο της αποκατάστασης, γεγονός που, όπως υποστηρίζει, θα έδινε τη δυνατότητα να αποκτηθεί η εμπειρία και η τεχνογνωσία σε παρόμοιας φύσης έργα. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΥΧΑΙΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ *  Κύριε καθηγητά, μετά την προ ημερών επίσκεψή σας στα Τέμπη, ποια συμπεράσματα αποκομίσατε για τα αίτια της κατολίσθησης των βράχων; Πρόκειται για τυχαίο περιστατικό ή για φαινόμενο σε εξέλιξη; - Το φυσικό περιβάλλον πάντα ακολουθεί την εξελικτική του πορεία, την οποία οι επιστήμονες καθορίζουν στιγμιαία με καταγραφή των δεδομένων που το προσδιορίζουν και διαχρονικά με στατιστική ανάλυση όλων των καταγεγραμμένων ή και αναφερομένων στοιχείων. Η φύση στην εξελικτική της πορεία δεν περιλαμβάνει την έννοια των τυχαίων φαινομένων, αυτό το χρησιμοποιεί ο άνθρωπος όταν κάτι ασύνηθες, δηλαδή έξω από τα αναμενόμενα συμβαίνει. Το συμβάν της κατολίσθησης στα Τέμπη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τυχαίο όταν δεν το αναμέναμε, δηλαδή δεν υπήρχαν καταγραφές σχετικές με την επικινδυνότητα της θέσης, που φυσικά προσδιορίζεται με βάση τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Είναι έξω από κάθε επιστημονική δεοντολογία να προσεγγίζουμε τέτοια φαινόμενα αστοχιών λέγοντας ότι φταίει αποκλειστικά η φύση, όταν μάλιστα ακραία φυσικά φαινόμενα (σεισμοί, εντατικές βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις κλπ.) δεν υπήρχαν τη χρονική αυτή περίοδο. Η θέση και η γεωμετρία της αστοχίας στο πρανές, ο τρόπος και η ταχύτητα εκδήλωσής της, ο κατακερματισμός της βραχομάζας και η διάταξη των τεμαχών της και οι επιπτώσεις στο οδόστρωμα δεν προσδιορίζουν μια απλή ολίσθηση. Επίσης, η παρουσία στην ανάντη περιοχή, αν και σε ικανή απόσταση, εκτεταμένης (περί τα 100 μέτρα μήκος) ανοικτής ενεργούς ρωγμάτωσης (περί τα 10 εκατοστά), διεύθυνσης Ανατολή-Δύση, παράλληλης τόσο με χαρτογραφημένα στην περιοχή ρήγματα, όσο και με την κύρια διεύθυνση αποκόλλησης της βραχόμαζας, δεν προσδιορίζουν ένα περιβάλλον τυχαίων συμβάντων, αλλά ένα περιβάλλον που θέλει συστηματικά μελέτη και παρακολούθηση. Σε αυτό άλλωστε συμφώνησαν όλοι οι προσκεκλημένοι καθηγητές από τον πρόεδρο του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Κεντρικής Ελλάδος κ. Κων. Σκόρδα, μετά από επιτόπου επίσκεψη και ενημέρωση από την κοινοπραξία που υλοποιεί το έργο. * Επίμαχο σημείο με βάση τα υπάρχοντα πορίσματα είναι η πιθανή συμβολή των εκρήξεων για την κατασκευή της σήραγγας. Πού αποδίδετε την αγωνία όσων επιστημόνων ασχολήθηκαν να απενοχοποιηθεί ή να υποβαθμιστεί ο συγκεκριμένος παράγοντας; - Το πλέον εύκολο και ανώδυνο είναι να αποφαινόμαστε ότι για όλα φταίει κάποιος άλλος, στην περίπτωση των Τεμπών η φύση. Το πλέον δύσκολο να μελετούμε σε βάθος κάθε συμβάν και να επιμερίζουμε ευθύνες, γεγονός που μας κάνει σοφότερους, αποτελεσματικότερους και υπεύθυνους. Για την περιοχή των Τεμπών η υφιστάμενη κατάσταση μπορεί να αναλυθεί σύντομα ως: * Τα Τέμπη από μόνα τους προκαλούν σε κάθε οδηγό αίσθημα κινδύνου από πτώσεις βράχων, υπαρκτό γεγονός που όμως στα 50 χρόνια λειτουργίας του δρόμου ουδέποτε είχε δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα ή ατυχήματα, παρότι υπήρξαν κατά περιόδους ακραία καιρικά φαινόμενα. * Το φυσικό περιβάλλον σε όλο το μήκος των Τεμπών έχει προσδιοριστεί ικανοποιητικά με σειρά θεματικών μελετών (γεωλογικών, τεκτονικών, υδρογεωλογικών, γεωτεχνικών κλπ.), με πλέον πρόσφατη αυτή του 2003, όπως μας αναφέρθηκε από την κοινοπραξία, στην οποία προσδιορίζονται οι επικίνδυνες θέσεις και τα έργα προστασίας, τα οποία όμως θα αρχίσουν να υλοποιούνται μετά το ατύχημα. * Η υφιστάμενη οδοποιία και τα υπάρχοντα τεχνικά έργα ασφαλούς κίνησης στα Τέμπη, δεν ελέχθησαν ούτε θεωρήθηκαν ανεπαρκή στη βάση της λογαριθμικής αύξησης (πλήθος και βάρος) των οχημάτων που διέρχονται καθημερινά, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία. * Η εγκατάσταση και λειτουργία του εργοταξίου, η μέθοδος διάνοιξης των σηράγγων, η χρήση εκρηκτικών, η διέλευση βαρέων οχημάτων και πολλά άλλα δεν είναι γνωστό πόσο επιβαρύνουν από μόνα τους το φυσικό περιβάλλον. Με βάση αυτές τις λίγες και σύντομες επισημάνσεις, ο καθένας μπορεί να καταλάβει ότι τα Τέμπη βρίσκονται υπό την άμεση και συνεχή πίεση ποικίλων παραγόντων που σχετίζονται τόσο με το φυσικό περιβάλλον, όσο και με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ενώ όμως το φυσικό περιβάλλον έχει ικανοποιητικά μελετηθεί, οι ανθρώπινες δραστηριότητες ουδέποτε μελετήθηκαν ή αποτιμήθηκαν στη διάσταση της συμμετοχής τους στον κίνδυνο. Έτσι, δεν γνωρίζουμε τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει το σύνολο των δραστηριοτήτων, αλλά και κάθε μια δραστηριότητα χωριστά, στα πρανή του δρόμου. Η μονομερής τοποθέτηση ότι για όλα φταίει ο Θεός είναι τουλάχιστον για την περίπτωση των Τεμπών ανεπαρκής και βιαστική. Επίσης, εξίσου σημαντικό και επικίνδυνο είναι να υποβαθμίζεις ή να απενοχοποιείς καταστάσεις. Ιδιαίτερα το τελευταίο εμπεριέχει πολλές ερμηνείες, όπως άγνοιας της κατάστασης, μερικής γνώσης του συνόλου των αντικειμένων, αποφυγής σε εμπλοκή με το θέμα, αλλά και συμφέροντος. Παρότι όλοι λυπόμαστε για το θάνατο του συνανθρώπου μας, πολύ περισσότερο όσοι έχουμε δουλέψει σε εργοτάξια, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι ο πρώτος τη τάξει μηχανικός του εργοταξίου δεν αντιλήφθη την επικινδυνότητα και παρατηρούσε τη θέση της αστοχίας από κάτω προς τα επάνω. Το γεγονός και μόνο αυτό δείχνει ότι, ο κίνδυνος, μιας τέτοιας μεγάλης μπορώ να πω αστοχίας, δεν ήταν αντιληπτός ή δεν είχε εκτιμηθεί σωστά. ΟΧΙ ΒΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ * Η συζήτηση για τη συμβολή των εκρήξεων στις κατολισθήσεις πάντως έχει και ένα έντονο οικονομικό ενδιαφέρον. Υπάρχουν πράγματα που έπρεπε να γίνουν στα Τέμπη για τη διασφάλιση των μετακινήσεων και δεν έγιναν; Υπήρχε τελικά τρόπος να αποφευχθούν οι κατολισθήσεις και τα τραγικά αποτελέσματά τους; - Το οικονομικό ενδιαφέρον υπάρχει και αφορά ουσιαστικά στο ποιος πληρώνει και ποιος εισπράττει. Στην Ελλάδα πάγια τακτική είναι να πληρώνει το Κράτος, δηλαδή οι φορολογούμενοι και να εισπράττει στην περίπτωση των τεχνικών έργων ο εργολάβος. Ο δρόμος των Τεμπών δεν υφίστατο κάτω από κανένα περιορισμό κυκλοφορίας, άρα θεωρείτο ένας ασφαλής δρόμος, με τα προβλήματά του βέβαια, τα οποία όμως υπάρχουν σε εκατοντάδες σημεία του οδικού δικτύου μας. Η κατολίσθηση έδωσε μια νέα διάσταση στην επικινδυνότητα, άρα και στην ανάγκη άμεσων και εκτεταμένων έργων υψηλού κόστους. Πιστεύω ότι το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί δεν πρέπει να έχει βιαστικές αποφάσεις υπό την πίεση της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών. Οι αρμόδιες Διευθύνσεις των συναρμόδιων Υπουργείων, της Περιφέρειας Θεσσαλίας, της Νομαρχίας της Λάρισας, των όμορων Δήμων (Τεχνικές Υπηρεσίες και ΤΥΔΚ) και το Τ.Ε.Ε. (ως σύμβουλος του Κράτους) θα πρέπει να συντονιστούν, να εκτιμήσουν την κατάσταση και να προτείνουν ή να εγκρίνουν τα άμεσα αναγκαία έργα για την επαναλειτουργία του εθνικού οδικού δικτύου στα Τέμπη. Η εργολαβία της σήραγγας των Τεμπών, ένα σπουδαίο και σημαντικό τεχνικό έργο, θα πρέπει να συνεργαστεί με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς είτε έχει τη συμβατική υποχρέωση είτε δεν έχει την ευθύνη της ασφαλούς λειτουργίας του δρόμου στα Τέμπη. * Χαρακτηρίσατε στη Λάρισα ιδιαίτερα επικίνδυνο το περιβάλλον στην κοιλάδα των Τεμπών. Ποιες είναι οι αναγκαίες παρεμβάσεις ώστε να δοθεί ξανά στην κυκλοφορία ο αυτοκινητόδρομος; Οι προτεινόμενες από την εταιρία παρεμβάσεις προς το υπουργείο είναι επαρκείς για να επιτύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα; - Τα Τέμπη, όπως σας προανέφερα, θεωρούντο στο μέτρο του εφικτού ασφαλή πριν από την κατολίσθηση και πιθανά να μην μιλούσαμε ακόμη για έργα προστασίας αν δεν είχε συμβεί. Αυτό γίνεται αντιληπτό και από το ότι, μια μελέτη του 2003 μπαίνει στο διάλογο εφαρμογής της το 2010. Η σημαντικότητα του κινδύνου μετά την κατολίσθηση δεν πρέπει να υπερεκτιμηθεί ούτε και να υποεκτιμηθεί. Αυτό θα γίνει μόνο όταν διερευνηθούν τα πραγματικά αίτια που την προκάλεσαν. Ίσως, αν αυτό γίνει, να υπάρξουν και αναθεωρήσεις στις προϋπάρχουσες μελέτες. Αν φταίει το φυσικό περιβάλλον και μόνο, τότε θα μπορούσε το θέμα να λυθεί με μικρές παρεμβάσεις στα ευαίσθητα σημεία και ο δρόμος να αποδοθεί στην κυκλοφορία. Στην περίπτωση αυτή τα Τέμπη θα έκλειναν το πολύ για 3 έως 4 εβδομάδες. Αυτό δεν το πιστεύω μόνο εγώ, αλλά και πολλοί μηχανικοί κάποιας ηλικίας, οι οποίοι κάποιες δεκαετίες πριν, έλυναν τα προβλήματα μόνοι τους, άμεσα και γρήγορα σε συνεργασία πάντα με την ισχυρή και έμπειρη κρατική μηχανή. Αν θέλουμε όμως πραγματικά να αναβαθμίσουμε το δρόμο κάτω από τις σημερινές απαιτήσεις, τότε χρειάζονται εκτεταμένες παρεμβάσεις, οι οποίες απαιτούν χρόνο και χρήμα. Παρεμβάσεις όπως προανέφερα έχουν ήδη προταθεί από το 2003, θέλω να πιστεύω ότι είναι επαρκείς, αφού σήμερα τα ελληνικά τεχνικά γραφεία ή εταιρίες έχουν όλη την τεχνολογία και τεχνογνωσία και στελεχώνονται από πολύ καλά ενημερωμένους μηχανικούς και γεωλόγους. Τις πρώτες δεκαετίες της απασχόλησής μου ως γεωλόγος ο κρατικός μηχανισμός διέθετε υψηλού κύρους και διεθνούς αναγνώρισης επιστήμονες και μηχανικούς και οι αντίστοιχοι των ιδιωτικών εταιριών ήταν κατά πολύ πίσω. Σήμερα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οι χαμηλοί μισθοί του Δημοσίου, η έλλειψη αξιολόγησης και ανταγωνιστικότητας και οι ευκαιρίες για απόκτηση πρόσθετης γνώσης αποτελούν τα βασικά αίτια της ανατροπής αυτής. Η κατάσταση αυτή έχει τη σημαντικότητά της αν σκεφθούμε απλά, δηλαδή πώς θα κάνω έλεγχο, έγκριση, επίβλεψη σε κάποιον που γνωρίζει πολύ περισσότερα από εμένα. Υπάρχει βέβαια πάντα και η διάσταση να κλείσει ο δρόμος μέχρι να αποδοθεί το έργο που κατασκευάζεται σε λειτουργία, οπότε και βλέπουμε. Στο σημείο αυτό θέλω να επισημάνω ότι είναι πολύ δύσκολο και για την εργολαβία να υπάρχει ένας μόνο δρόμος για όλα. Σχετικά με τον αν οι προτεινόμενες από την εταιρία παρεμβάσεις προς το υπουργείο είναι επαρκείς για να επιτύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, πραγματικά θεωρώ τον εαυτό μου αναρμόδιο ή ελάχιστα εμπλεκόμενο από πλευράς γνώσεων για να σας απαντήσω. ΔΕΝ ΦΤΑΝΟΥΝ 4 ΜΗΝΕΣ... * Η επιστημονική κοινότητα εκφράζει επιφυλάξεις για τις πρόσφατες εκτιμήσεις γύρω από το χρόνο αποκατάστασης της κυκλοφορίας στην κοιλάδα. Ο κ. Ρέππας υποστηρίζει ότι μπορεί να δοθεί μέχρι το Πάσχα όταν η παραχωρησιούχος εταιρία ζητά 4 μήνες για τις παρεμβάσεις. Ποια είναι η άποψή σας αν συνυπολογίσουμε και την παράμετρο των δεσμεύσεων για τις παρεμβάσεις στις περιοχές NATURA; - Θα ήθελα να παρακάμψω την έννοια «NATURA», γιατί στην Ελλάδα δεν υφίσταται επί της ουσίας πουθενά και για τίποτα. Το παρακάμπτω όχι γιατί αποφεύγω, αλλά γιατί είναι πολυχρησιμοποιημένη στα λόγια και αχρησιμοποίητη στην πράξη. Φυσικά όμως όποιος γνώριζε το κάλλος των Τεμπών και το δει κάτω από την υφιστάμενη κατάσταση το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να κλείσει τα μάτια του και να φύγει. Θα ήθελα να θέσω και εγώ το ερώτημα «αν υπάρχουν για το εκτελούμενο έργο εγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι και ποιος έχει την αρμοδιότητα για την τήρησή τους». Σχετικά με το χρόνο αποκατάστασης της κυκλοφορίας που με ρωτάτε, εγώ δεν μπορώ να υποκαταστήσω ή να διαψεύσω τον υπουργό, που φυσικά έχει πολύ πιο έμπειρους από εμένα συμβούλους και υπαλλήλους, ούτε βέβαια την εταιρία που γνωρίζει τι θέλει να κάνει. Η διαφορετική όμως εκτίμηση του χρόνου αποκατάστασης και μάλιστα με σημαντική διαφορά, είναι αυτονόητο ότι οφείλεται στη διαφορετική εκτίμηση των αναγκαίων για την αποκατάσταση έργων. Με βάση την εμπειρία μου και την ελληνική πραγματικότητα, εκτιμώ ότι, για να ολοκληρωθούν όλα τα προβλεπόμενα έργα ασφαλούς κυκλοφορίας των Τεμπών απαιτείται πολύ περισσότερος χρόνος των 4 μηνών. * Είναι εφικτό να δοθεί στην κυκλοφορία ο αυτοκινητόδρομος ενώ θα διαρκούν οι παρεμβάσεις αποκατάστασης; - Δεν νομίζω ότι αυτό μπορεί να γίνει. Άλλωστε, αν έχω καταλάβει σωστά, ο προτεινόμενος χρόνος αποκατάστασης αφορά και το χρόνο επαναλειτουργίας. * Μεταξύ των προτάσεών σας περιλαμβάνεται και η εκπόνηση μελέτης στην ευρύτερη περιοχή για την καταγραφή των ρηγμάτων και την αποτύπωση των διαρρήξεων. Τα συμπεράσματα της μελέτης θα συμβάλουν στον προγραμματισμό άλλων μεσο-μακροπρόθεσμων παρεμβάσεων στην κοιλάδα; - Το θέμα αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό και φυσικά αναγκαίο. Η ήδη διαμορφωμένη κατάσταση με την εκδήλωση της κατολίσθησης και τον εντοπισμό ανοικτών ρωγμών ικανού μήκους στην ανάντη περιοχή των Τεμπών, ανεξάρτητα από ευθύνες, δείχνουν ότι κάτι συμβαίνει που δεν το γνωρίζαμε, δηλαδή κάτι που δεν λάβαμε υπόψη στους σχεδιασμούς μας. Η περιοχή του Ολύμπου, Κάτω Ολύμπου και Κισσάβου γεωλογικά δεν αποτελεί μια αδρανή και αποφορτισμένη βραχόμαζα. Η ανύψωση της περιοχής κατά ένα περίπου εκατοστό το χρόνο, η εντατική κατά βάθος διάβρωση των τελευταίων χιλιετιών, η μεγάλη καταβύθιση της περιοχής του Αιγαίου κατά μήκος της ανάπτυξής των ορεινών όγκων, με κατά θέσεις παρουσία ενεργών ρηγμάτων και πολλά άλλα δείχνουν ότι κάθε παρέμβαση στο χώρο αυτό θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με αυξημένη προσοχή. Δηλαδή, το δέος που υπήρχε προς τους Θεούς του Ολύμπου, μπορεί να μεταφραστεί σήμερα ως δέος για τους ορεινούς αυτούς όγκους. * Κατά την επίσκεψή σας στη Λάρισα μιλήσατε για επισφάλειες στους εναλλακτικούς οδικούς άξονες, που χρησιμοποιούνται για την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Υπάρχουν δηλαδή σημεία «τύπου Τεμπών» στις διαδρομές αυτές, ώστε να αμφισβητείται η ασφάλεια των μετακινήσεων; - Σίγουρα πολλοί από τους δρόμους που χρησιμοποιούνται σήμερα ως εναλλακτικές διαδρομές είναι πολύ επισφαλείς για μια πληθώρα λόγων. Το πλέον βασικό είναι ότι οι δρόμοι αυτοί δεν κατασκευάστηκαν για να αντέξουν μεγάλο κυκλοφοριακό βάρος. Επίσης, απαιτούν υπομονή και εμπειρία στην οδήγηση, στοιχεία που ο Έλληνας οδηγός δεν διαθέτει. Κατολισθήσεις, υπερχειλίσεις ρεμάτων στα ορεινά και πλημμύρες στα πεδινά και παράκτια, αποτελούν πρόσθετα σοβαρούς παράγοντες δυσκολίας και κινδύνου. Πριν όμως από κάθε προσπάθεια μελέτης των σημείων αυτών και αναβάθμισής τους στα νέα δεδομένα με εργασίες που φυσικά πρέπει να γίνουν, θα πρέπει το Κράτος σε συνεργασία με τις τοπικές δημόσιες διοικητικές αρχές και τις αρμόδιες διευθύνσεις τους, να εκδώσει οδηγίες σχετικά με τις ενδεικνυόμενες εναλλακτικές διαδρομές και τα προτερήματα και μειονεκτήματα που αυτές έχουν. Επίσης, στις οδηγίες αυτές θα πρέπει να ορίζονται συγκεκριμένες διαδρομές και για τα βαρέα οχήματα, έτσι ώστε να υπάρχει ασφαλής διέλευση και αποσυμφόρηση. * Εντύπωση προκάλεσε η μομφή των επιστημόνων προς την Πολιτεία γιατί έσπευσε να στηριχθεί στις απόψεις των Ελβετών ειδικών για τη διερεύνηση όσων συνέβησαν στα Τέμπη. Ποια είναι η συμβολή των Ελλήνων επιστημόνων στη διαμόρφωση των θέσεων του Δημοσίου για την υπόθεση; - Από τα όσα γνωρίζω οι συγκεκριμένοι Ελβετοί πραγματικά έχουν πολύ εξελιγμένη τεχνογνωσία και τεχνολογία, καθώς και πολύ εξειδικευμένο και έμπειρο προσωπικό σε θέματα παρόμοια με τα έργα αποκατάστασης στα Τέμπη. Πέραν από αυτό όμως, μια υποχρεωτική συμμετοχή και Ελλήνων στο έργο της αποκατάστασης, θα έδινε τη δυνατότητα να αποκτηθεί και από εμάς η εμπειρία και γιατί όχι και η τεχνογνωσία σε παρόμοιας φύσης έργα. Να μην ξεχνάμε ότι όταν ξεκίνησε το μετρό στην Αθήνα λίγα ξέραμε για τα έργα αυτά. Σήμερα όμως μπορούμε όχι μόνο να εκτελέσουμε αυτοδύναμα παρόμοια έργα, αλλά και να εφαρμόζουμε πολύ προχωρημένη τεχνογνωσία και τεχνολογία, τόσο σε επίπεδο μελέτης όσο και σε επίπεδο κατασκευής. ΕΛΕΥΘΡΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ