Τουρισμός και Καλλικράτης

Μιχάλης Τοανόγλου - 

Στην παρούσα συγκυρία της ελληνικής οικονομίας πρέπει να καταστεί σαφές ότι κάθε προσπάθεια ανάκαμψης και αναπτυξιακής πορείας πρέπει να είναι στραμμένη σε παραγωγικούς τομείς που διαθέτουν αξιοποιήσιμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Ένας τέτοιος σημαντικός τομέας για την χώρα μας είναι ο τουρισμός που διαχρονικά προσφέρει σοβαρή στήριξη στην εθνική, αλλά και στις τοπικές οικονομίες. Οπωσδήποτε η διαφορετικότητα των ελληνικών προορισμών, ο κατά τόπους ρυθμός τουριστικής ανάπτυξης, τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά, έδιναν και θα συνεχίσουν να δίνουν μια ξεχωριστή βαρύτητα για την τουριστική δραστηριότητα σε κάθε (προορισμό) περιοχή ή νησί της χώρας μας. Στις μέρες μας διαπιστώνουμε δυστυχώς ότι η πορεία και τα αποτελέσματα του τουρισμού δεν είναι τα αναμενόμενα και σε πολλές περιπτώσεις ολόκληροι τουριστικοί προορισμοί φαντάζουν να είναι εγκλωβισμένοι σε μια καθόλου αποτελεσματική οικονομική δραστηριότητα που καθιστά προβληματική την ουσιαστική ανάπτυξη του τόπου. Είναιπροφανές ότι διαχρονικά η έλλειψη κοινού οράματος, αξιών και στόχων στα πλαίσια ενός στρατηγικού σχεδιασμού έχει οδηγήσει στην δημιουργία μιας συγκεχυμένης και μη αποτελεσματικής κατάστασης για το τουριστικό προϊόν. Κατά συνέπεια, σε μια χαμηλή σχέση αξίας / προϊόντος (value for money), κάτι που έχει άμεση επίπτωση στην απόδοση της τουριστικής οικονομίας. Η αδυναμία να συνδεθούν με συγκροτημένο τρόπο οι διαθέσιμοι πόροι ώστε να αποτελέσουν ελκυστικό μωσαϊκό προϊόντος, η σύγχυση διάκρισης μεταξύ ορθολογικής (βιώσιμης) ανάπτυξης και απλής ποσοτικής μεγέθυνσης κάποιων αριθμητικών δεικτών (κλίνες, αφίξεις), αλλά και η έλλειψη τεχνοκρατικής προσέγγισης στα ζητήματα του τουρισμού, έχει οδηγήσει σαφώς στην δημιουργία δυσμενών δεδομένων για τον ελληνικό τουρισμό. Οι μεγάλες οικονομικές ανακατατάξεις και αλλαγές, καθώς και το εκ βάθρων νέο αυτοδιοικητικό πλαίσιο δημιουργούν αναμφισβήτητα μια ρευστότητα στα υφιστάμενα δεδομένα και φυσικά στον τουρισμό. Αυτό μόνο σαν θετική πρόκληση πρέπει να εκληφθεί ώστε να οδηγήσει σε μια ταυτόχρονη ριζική αναδιάρθρωση πάνω σε νέες σύγχρονες και αποτελεσματικές βάσεις αναφορικά με τον τρόπο οργάνωσης και διαχείρισης της τουριστικής δραστηριότητας σε εθνικό, περιφερειακό αλλά και τοπικό επίπεδο. Το πρόβλημα της οργάνωσης και της διαχείρισης του τουριστικού προϊόντος είναι θεμελιώδες για την όποια μετέπειτα ορθολογική αντιμετώπιση προβλημάτων ή χάραξη νέας στρατηγικής για τον τουρισμό. Ξεκινώντας από τα βασικά αυτοδιοικητικά κύτταρα τους νέους δήμους είναι προφανές ότι αποκτούν μια ευρύτερη αρμοδιότητα σε γεωγραφικές περιοχές που ταυτίζονται ευκολότερα στην χωρική έννοια του «τουριστικού προορισμού» και κατά συνέπεια θα μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία, και το σημαντικότερο, με ενιαίο τρόπο να ορίσουν συντονισμένες πολιτικές και πρακτικές σε χώρους που παλαιότερα εφαρμόζονταν αντιφατικές και πολλές φορές αλληλοσυγκρουόμενες τουριστικές πρακτικές από διαφορετικές τοπικές αρχές. Παρουσιάζεται λοιπόν η ευκαιρία κάθε προορισμός να προσδιορίσει προσεκτικά και αξιόπιστα την τουριστική του ταυτότητα και να θέσει τις βάσεις για μια νέα πορεία αναφορικά με την τουριστική ανάπτυξη σε αρμονικό πάντα συνδυασμό με την περιβαλλοντική ευαισθησία, την κοινωνική ευημερία και την οικονομική βιωσιμότητα. Μια τέτοια ορθολογική αλλά και ριζικά νέα προσέγγιση απαιτεί πρωτίστως κοινό όραμα και στόχους, αλλά και συναίνεση των εμπλεκόμενων φορέων που θα κληθούν να πάρουν στα χέρια τους τις τύχες του τουρισμού στον τόπο τους. Παράλληλα απαιτεί την εμπλοκή τεχνοκρατών που θα αναλύσουν αντικειμενικά τα υφιστάμενα δεδομένα, και θα προτείνουν με πειστικό και τεκμηριωμένο τρόπο εναλλακτικά σενάρια και πολιτικές για μια βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη σε ορίζοντα δεκαπενταετίας και πλέον. Σε επίπεδο περιφερειών θα πρέπει να υπάρχει ένας συντονιστικός, στρατηγικός, αλλά και εποπτικός ρόλος, ώστε οι επιμέρους στρατηγικές κατευθύνσεις των προορισμών να έχουν μια συμπληρωματική αλλά και προς την ίδια κατεύθυνση στόχευση και να αποτελούν αρμονικά μέρη μιας ευρύτερης εικόνας και ενός ενιαίου ελκυστικού και ποιοτικού προφίλ. Η τουριστική συνεργασία των δήμων στα πλαίσια της Περιφέρειας θα πρέπει να είναι καθαρά στρατηγικού χαρακτήρα και θα πρέπει να στοχεύει σε αξιοποίηση ευρύτερων οικονομικών και άλλων πόρων που καλύπτουν μια μεγαλύτερη εμβέλεια και χρησιμότητα (πχ. θαλλάσιες μεταφορές, αεροπορικές συνδέσεις, ευρωπαϊκά αναπτυξιακά προγράμματα κ.λπ.). Παράλληλα, ως κεντρικό όργανο, οι περιφερειακοί φορείς τουρισμού θα πρέπει να διασφαλίζουν τη συντονισμένη και ισόρροπη τουριστική στρατηγική του κάθε δήμου, ώστε να μην παρατηρούνται αλληλοεπικαλύψεις, αλλά και κακοδιαχείριση αξιοποιήσιμων πόρων. Τέλος, μέσα στο ραγδαία εξελισσόμενο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι οι περιφέρειες θα κληθούν να αξιοποιήσουν ευρύτερες ευρωπαϊκές στρατηγικές αλλά και αναπτυξιακά προγράμματα δημιουργώντας κεντρικές εξειδικευμένες δομές, με στόχο την κατανομή τους αποτελεσματικά στους αντίστοιχους δήμους / προορισμούς. Στη νέα αυτή πραγματικότητα η ενεργή συμμετοχή και ο ρόλος των τοπικών και περιφερειακών φορέων που θα συμβάλλουν και θα συμμετέχουν σε τέτοιες συγκροτημένες στρατηγικές είναι στοιχείο καταλυτικής σημασίας. Οι φορείς που εκπροσωπούν τους κλάδους και τις παραγωγικές τάξεις που άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται στην τουριστική δραστηριότητα (π.χ. τα Επιμελητήρια - Επαγγελματικές και Επιχειρηματικές Ενώσεις) θα πρέπει να παίξουν κομβικό ρόλο στην διαμόρφωση της αναπτυξιακής στρατηγικής, αλλά και να συμμετάσχουν ενεργά στις δομές που θα κληθούν να οργανώσουν αποτελεσματικότερα τους προορισμούς. Προφανώς, το ζήτημα της οργάνωσης και διαχείρισης του κάθε τόπου / Δήμου / προορισμού πρέπει να αποτελέσει κεντρικό σημείο αναφοράς και επαναπροσδιορισμού με όρους αποτελεσματικότητας και συναίνεσης σε κοινούς αναπτυξιακούς στόχους και οράματα. Το υφιστάμενο στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που σίγουρα δεν είναι προϊόν στρατηγικού σχεδιασμού, έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές του και έχει κάνει σαφή την αδυναμία του να δώσει αποτελεσματικές λύσεις στις δραματικές αλλαγές και ανακατατάξεις που συμβαίνουν γύρω μας. Η χαμηλή έως μηδενική απόδοση των τεράστιων επενδυμένων κεφαλαίων στον τουρισμό είναι περίτρανη απόδειξη ότι βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο. Κατά συνέπεια είναι εμφανές ότι τίθεται θέμα άμεσου και ριζικού επανασχεδιασμού του μοντέλου οργάνωσης και διαχείρισης του τουρισμού σε επίπεδο εθνικό, αλλά και σε επίπεδο ελληνικών προορισμών. Η νέα δομή του "Καλλικράτη" μπορεί να αποτελέσει τον κεντρικό πυλώνα στήριξης της οργανωτικής δομής η οποία θα συσπειρώσει όλες εκείνες τις δυνάμεις που θα σχεδιάσουν αποτελεσματικά και θα διαχειριστούν ορθολογικά με κοινό όραμα και βιώσιμη προσέγγιση. Η έννοια των ΕΝΟΙΑΙΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ (DMO), με ανάλογες προσαρμογές ανά περίπτωση, μπορεί να αποτελέσει την αξιόπιστη λύση οργάνωσης και διαχείρισης για κάθε μορφής προορισμό. Η εφαρμογή ενός τέτοιου ελπιδοφόρου εγχειρήματος απαιτεί καθαρή σκέψη, γνώση της υφιστάμενης κατάστασης, σοβαρούς και διαχρονικούς στόχους, ευγενείς αξίες και φυσικά κοινό όραμα για κάτι πραγματικά βιώσιμο και αποτελεσματικό για τον τόπο. Η αξιοποίηση τεχνοκρατών και εξειδικευμένης γνώσης είναι το καταλυτικό στοιχείο που θα μετατρέψει όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις σε έναν συγκεκριμένο και προσαρμοσμένο στρατηγικό σχεδιασμό, εμπλουτισμένο με συγκροτημένες δράσεις και πολιτικές, εναρμονισμένες με το κοινό όραμα αλλά και τους μετρήσιμους στόχους που θα έχουν τεθεί. Η πρόκληση είναι μπροστά μας, οι πόροι αναμφισβήτητα υπάρχουν, η ανάγκη είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά… Ο χρόνος κυλάει αντίστροφα και κάθε ολιγωρία αφαιρεί ελπίδα και προοπτική βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης! * Ο Μιχάλης Τοανόγλου είναι σύμβουλος Τουρισμού & Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων, γενικός Διευθυντής Οργανισμού Τουρισμού Νομαρχίας Σάμου και διευθύνων σύμβουλος EUROXENIAS.A - HotelManagement & TourismConsulting.